Các biến
chứng trong phẫu thuậtBác sĩ Vincent Chassaing
Kết quả - Biến chứng - Chỉ định của thay khớp gối
Chất lượng của khớp gối nhân tạo toàn bộ cũng như khớp gối bán phần, ngày càng được cải thiện kể từ khi bắt đầu áp dụng cách đây 20 năm nay, là do sự hiểu biết về sinh lư của khớp gối ngày càng tốt hơn. Kết quả của khớp gối nhân tạo ngày nay đă ngang bằng và vượt khớp háng.
Kết quả về chức năng:
Đạt chức năng tuyệt vời trong 90% các trường hợp được mổ : Nó không c̣n đau, lấy lại khả năng sử dụng khớp gối, đặc biệt là đi lại được.
-Mục đích đầu tiên của thay khớp gối là giảm đau, đó chính là lư do mà bệnh nhân quyết định mổ. Trong 60% các trường hợp được mổ hết đau hoàn toàn, 30% c̣n lại đau có tính chất chu kỳ, thường thay đổi theo mùa, có thể chịu được không cần phải dùng bất cứ loại thuốc giảm đau nào. Cuối cùng c̣n 10% trong số các trường hợp là c̣n đau và phải dùng thuốc giảm đau, mặc dù không có một bất thường nào ở khớp .
Khi thay khớp gối ổn định, nó cho phép vận động gối tốt, các tài liệu chỉ ra việc gấp gối có thể đạt trung b́nh tới 120°, chỉ số này c̣n cao hơn trong thay khớp gối bán phần.
Giảm đau đồng thời lấy lại được vận động cho phép bệnh nhân đi lại được b́nh thường, không cần nạng, không hạn chế về khoảng cách, và có thể lên xuống cầu thang. Như thế đă đem lại cuộc sống b́nh thường cho người bệnh, đôi khi đem lại cho người bệnh khả năng chơi và hoạt động thể thao: bơi, đi xe đạp, chơi golf... Nhưng việc thay khớp gối không phải v́ mục đích chơi thể thao, việc đó c̣n đang chờ đợi một khớp gối mới trong tương lai.
Kết quả chức năng không đạt (10%), có thể là do sau những biến chứng xẩy ra, hoặc cũng có trường hợp không có biến chứng nào cả, cũng có thể do đau dai dẳng gây hạn chế vận động. Khi khớp gối gấp dưới 90° được coi như hạn chế vận động.
Kết quả lâu dài th́ sao ? có thể nói cách khác, thời gian tồn tại của khớp nhân tạo được bao lâu ?
Với thu thập số liệu chừng 20 năm, với thay khớp gối bán phần và toàn bộ với mâm chày di động, chúng tôi khẳng định tuổi thọ của khớp có thể kéo dài hơn nữa. Nguy cơ gây hỏng khớp nhân tạo là do sự mất cân đối về trọng lượng của bệnh nhân, chủ yếu là quá nặng. Khớp bị hỏng được thể hiện dưới hai h́nh thức:
Ṃn khớp
Lỏng xi măng, có nghĩa là có sự di động giữa cán khớp nhân tạo và xương. Trong các nghiên cứu về thời gian tồn tại « survie actuarielle ») chỉ ra cho tới 10 năm vẫn c̣n từ 80% đến 90 % khớp nằm nguyên vị trí. Tất cả các khớp sau khoảng 20 năm không c̣n giữ được chắc, nhưng không phải thay lại tất mà phải theo dơi và chỉ thay lại khi có điều kiện kỹ thuật tốt nhất
Genou Tất cả các can thiệp phẫu thuật gối đều cần tính tới nguy cơ biến chứng. Thậm chí cả những biến chứng không phải là đặc trưng cho loại phẫu thuật này : biến chứng gây mê, biến chứng do tuổi già, và biến chứng do các bệnh phối hợp... Cần phải làm khám nghiệm tổng thể trước mổ để biết và đánh giá các nguy cơ này nhằm hạn chế nhiều nhất khả năng xấu có thể xảy ra.
Genou Chúng tôi chỉ kể ra các biến chứng liên quan tới phẫu thuật này. Nó có thể đến sớm trong quá tŕnh mổ, có thể đến sau một vài ngày sau mổ, cũng có thể muộn hơn nữa một vài tháng hay một vài năm.
Các biến
chứng trong phẫu thuật
Genou Nó rất hiếm, ví dụ như thương tổn động mạch ở chi dưới (động mạch khoeo) hay thần kinh (đặc biệt là thần kinh mác bên) với những trường hợp mổ khó.
Cũng có thể gẫy xương đùi, xương chày, hay bong chỗ bám của hệ thống gân duỗi (gân bánh chè) hay đứt gân cơ tứ đầu,...
Biến chứng sớm
Genou - Trội hơn cả là nhiễm trùng. Nhiễm trùng là nguy cơ của tất cả các phẫu thuật. Ở gối biến chứng nhiễm trùng càng nặng hơn, nhưng cũng nhấn mạnh rằng biến chứng này rất hiếm gặp. Theo dơi để phát hiện sớm nhiễm trùng, xảy ra sau phẫu thuật vài tuần đầu, thấy xuất hiện dấu hiệu đau, sốt , gối sưng to, chảy dịch ở vết mổ,... . Cần phải cấy vi khuẩn và làm kháng sinh đồ để điều trị kháng sinh cho phù hợp, không phải chỉ có thế là khỏi bệnh, cần phải theo dơi diễn biến nhiễm trùng, thực tế phải mở lại gối để rửa sạch. Với biện pháp điều trị tích cực như trên thông thường sẽ khỏi được nhiễm trùng.
Genou - Các biến chứng khác :
Prothese du genou genou- Tắc mạch : Là h́nh thành các cục máu đông ở trong tĩnh mạch, nó có thể giải quyết được bằng điều trị chống đông dự pḥng. Biến chứng này có thể đưa lại những nguy cơ rất nặng: nhồi máu phổi.
Prothese du genou genou - Máu tụ trong gối: điều trị chống đông là cần thiết tuy nhiên đó lại là điều kiện thuận lợi cho biến chứng máu tụ trong gối. Cần phải mổ lại để lấy khối máu tụ này .
Prothese du genou genou - Hội chứng thiểu dưỡng thần kinh cơ (syndrome neuro-algo-dystrophique) rất hiếm xảy ra: nó có đặc tính làm cứng gối sớm, phối hợp với đau và phù nề. Cần phải điều trị bằng thuốc tương đối lâu .
Prothese du genou genou - Cứng gối: Cứng khớp gối có thể thấy sau những can thiệp vào khớp gối, đặc biệt sau khi thay khớp, nguyên nhân là do dính trong khớp, là sự tổ hợp của nhiều yếu tố: đau sau phẫu thuật gây khó khăn trong luyện tập, phản viêm mạnh ở khớp gối, sau biến chứng máu tụ trong khớp,...Vận động cưỡng bức khớp gối " bẻ khớp" dưới gây mê toàn thân cải thiện đáng kể biên độ vận động cũng như giảm đau cho bệnh nhân. Đây là một thao tác nhỏ, chỉ cần gấp chân của bệnh nhân đủ để làm đứt các thành phần dính ở trong khớp. Chỉ định này nên làm sớm sau phẫu thuật, không nên để quá lâu, các dây chằng dính chặt lại sẽ rất khó thực hiện.
Biến chứng th́ hai (thứ phát)
Genou Biểu hiện bằng t́nh trạng nhiễm trùng gối muộn , t́nh trạng cứng khớp hay các biến chứng cơ học của khớp nhân tạo
Genou - Nhiễm trùng muộn hiếm gặp, nguyên nhân là do sự di nhập của các vi khuẩn từ nơi khác tới ( Abces răng, nhiễm trùng tiết niệu, nhiễm khuẩn ruột,...) Điều này có nghĩa là cần phải điều trị nghiêm túc với tất cả các nhiễm trùng ở trên người bệnh có mang khớp nhân tạo. Khi khám bệnh với bác sĩ nội khoa cần tŕnh bày rơ là ḿnh đă được thay khớp. Điều trị loại nhiễm khuẩn muộn này thông thường là phải thay lại khớp mới. Trong trường hợp thất bại khi thay lại, chỉ c̣n cách làm cứng khớp.
Genou - Cứng khớp Sau mổ thời gian dài không được phát hiện để "bẻ " khớp dưới gây mê toàn thân, khớp gối trở nên rất cứng, gây hạn chế chức năng nhiều. Khi này cần phải chỉ định mổ để gỡ dính gối (can thiệp này nhằm cắt bỏ các thành phần dính trong gối )
Genou - Các biến chứng cơ học gây ra do khớp nhân tạo, đôi khi phải thay lại khớp mới.
Prothese du genou genou - Không vững có thể xảy ra ở khớp gối với mâm chày di động, hệ thống dây chằng bị trùng trong khi chất lượng c̣n tốt, biểu hiện: không vững bánh chè có khi bị trật ra ngoài, không vững giữa xương đùi và xương chày.
Prothese du genou genou - Ṃn khớp. Đây là một nguy cơ không mong muốn của tất cả các loại khớp nhân tạo. Sử dụng khớp với mâm chày di động sẽ giảm được nguy cơ này. Nguy cơ của biến chứng này làm giảm tuổi thọ của khớp rất nhiều.
Prothese du genou genou - Lỏng xi măng xuất hiện các vận động bất thường giữa khớp nhân tạo và xương ở vị trí tiếp xúc nhau, đó cũng là nguyên nhân gây đau. Biến chứng này chỉ xảy ra với các khớp có dùng xi măng, c̣n với khớp không dùng xi măng th́ xương sẽ cắn chặt vào bề mặt bên ngoài của khớp.
Prothese du genou genou - Gẫy xương chấn thương có thể là nguyên nhân của gẫy xương đùi, xương chày, hay bánh chè, tiếp xúc trực tiếp với khớp thay thế, cũng có khi vỡ cả khớp nhân tạo. Đôi khi không do chấn thương , khớp vẫn tự vỡ do "mệt mỏi" của kim loại (fractures « de fatigue»).
Liệt kê các biến chứng trên đây giúp ta khỏi quên các biến chứng của phẫu thuật thay khớp gối (cho dù ít gặp)
genou Quay lại
Genou Câu trả lời đơn giản là : Khi nào quá đau !
Genou Khi điều trị bằng thuốc không hiệu quả phải dừng lại th́ khi đó phẫu thuật mới được đưa ra. Thông thường, khi đau xuất hiện th́ phải điều trị thuốc. Mục đích của phương pháp là giảm đau, mà không có bất cứ một tác động nào trên sụn khớp. Nên không có bất cứ một tác động lên sự thoái hoá khớp cũng như không cản trở được tiến tŕnh của thoái hoá khớp.
Đau là một cái cớ chính để chỉ định mổ. Chỉ định mổ mang tính cá nhân, không phải là bác sĩ nội khoa, không phải là phẫu thuật viên, cũng không phải gia đ́nh hay người xung quanh mà chính là do dấu hiệu đau của bệnh nhân quyết định, có nghĩa là cần có sự trao đổi giữa người bệnh và bác sĩ, người thầy thuốc nói cho bệnh nhân những thông tin cần thiết: như tiến bộ của thay khớp, nhưng lợi ích sau khi thay, đồng thời cũng cần chỉ rơ những điểm bất lợi , nhưng nguy cơ biến chứng thậm chí rất nặng với tuổi già, và với bệnh măn tính của bệnh nhân. Để rồi bệnh nhân cân nhắc và chỉ định mổ sẽ do chính bệnh nhân quyết định.
Cần phải xem lại chỉ định của ḿnh, không được có chỉ định thay khớp "dự pḥng", ví dụ: không được chỉ định mổ v́ sợ phải mổ khi bệnh nhân già hơn. Càng không đựơc chỉ định mổ khi thoái hoá c̣n chưa quá nặng, về chức năng nó vẫn c̣n đảm đương được. Nhắc lại là khớp nhân tạo chỉ thay thế cho sụn khớp đă hỏng nặng. Như thế can thiệp có thể phải chờ thêm một thời gian để có điều kiện tốt hơn , và sụn khớp hỏng nặng hơn. Tuy nhiên, không được để khớp gối đến t́nh trạng cực nặng, biến dạng quá nhiều, như thế rất khó khăn cho phẫu thuật: nếu chưa có các nguy cơ này th́ cần phải theo dơi trên phim thường xuyên để phát hiện và chỉ định mổ cho kịp thời.
Tuổi
là một yếu tố quan trọng trong chỉ định mổ. Chúng ta đă biết
tuổi thọ của khớp nhân tạo không phải là vĩnh viễn do nguy cơ ṃn khớp cũng như lỏng xi măng. Thay khớp
cho những người trẻ tuổi có nhiều nguy cơ hỏng khớp nhân tạo sớm hoạt
động nhiều và thời gian sống c̣n quá dài. Chính lư do này các phẫu thuật viên muốn
tránh không phải thay lại khớp gối lần hai nên khuyên không nên mổ thay khớp ở người trẻ.
Người ta vẫn muốn thay khớp tại thời điểm muộn nhất nếu có thể, thực tế là không thể t́m ra được một chỉ số về tuổi , về mức độ đau, những biến dạng khớp, hay các bệnh khác về khớp để chỉ định mổ. Với người trẻ đục xương sửa trục vẫn là chỉ định tốt hơn so với thay khớp gối.
GenouVới sự hiểu biết về khớp nhân tạo, có thể đưa ra chỉ định ngoại khoa tuỳ thuộc tuổi, vào mức độ đau và sự cản trở chức năng trong cuộc sống hàng ngày. Không có một lư do nào để chỉ định mổ thay khớp gối sớm khi chưa cần thiết. Những kết quả thu thập được trong năm 2001, nó cũng không hoàn toàn được tốt , đặc biệt với người già, vậy không nên quá lợi dụng thay khớp gối khi mức độ đau và biến dạng chưa quá trầm trọng.
èses du genouQuay lại