Các kiểu khớp gối nhân tạo thông thường

Bác sĩ  Vincent Chassaing

Khớp gối nhân tạo được chia làm ba nhóm chính:

u Khớp nhân tạo được ra đời vào những năm sáu mươi cùng với sự xuất hiện của khớp nhân tạo kiểu bản lề có dùng  xi măng, nó chỉ đảm bảo cho khớp gối hoạt động sinh lư rất hạn chế là gấp và duỗi. Trong một thời gian dài, do có nhiều thất bại cũng như biến chứng làm cho khớp gối nhân tạo bị mang tiếng xấu, mọi người kể cả bác sĩ nội khoa, ngoại khoa cũng như là bệnh nhân nghi ngờ về kết quả của thay khớp gối. Tất cả kinh nghiệm và tiến bộ đă cho phép tạo nên những khớp nhân tạo ngày nay. Với nguyên tắc cơ bản của sự thay đổi  là tiết kiệm xương đă đưa ra các mẫu khớp nhân tạo,  trong đó việc cắt xương chỉ giới hạn ở bề mặt của khoang khớp thoái hoá.

Khớp nhân tạo đơn (prothèses unicompartimentales )

Cách đây hai mươi năm, MARMOR đă phát minh ra khớp gối nhân tạo đơn bên ngoài và bên trong(5): mặt mâm chày được che phủ bởi một lớp polyéthylène và mặt lồi cầu che phủ bởi lớp kim loại có h́nh thể giải phẫu như là lồi cầu b́nh thường. Khớp gối đơn được sử dụng rộng răi, đạt được thành công là v́ có chất lượng và kết quả tốt. Chính ư tưởng làm khớp gối đơn làm cho người ta phát triển tiếp chế tạo khớp xương đùi - bánh chè, để thay thế cho thoái hoá khớp đùi - bánh chè: rănh liên lồi cầu được che phủ bởi kim loại, c̣n bánh chè mặt sau th́ được phủ bởi một miếng polyéthylène thay thế cho sụn khớp đă hỏng. Chỉ định khớp nhân tạo đơn trong trường hợp khoang khớp đối diện c̣n chưa bị thoái hoá.
 
Thay khớp gối đơn bên trong

prothèse genou

Khớp gối nhân tạo toàn bộ (prothèses totales)

Khớp gối nhân tạo toàn bộ là sự thừa hưởng của tất cả những hiểu biết về sinh lư của gối, đặc biệt là khái niệm về chuyển động, trượt, quay của xương chày. Khớp gối có bản lề thôi không dùng nữa thay vào đó là khớp nhân tạo toàn bộ dạng trượt xuất hiện từ những năm 70, khớp này tôn trọng giải phẫu của gối đặc biệt của hệ thống dây chằng.

Khớp nhân tạo dạng trượt chỉ thay thế cho sụn khớp đă  hỏng, gần giống như là khớp gối đơn, chỉ làm cho một khoang khớp: nó bao gồm hai thành phần riêng biệt mâm chày và lồi cầu. Lồi cầu làm bằng kim loại, nó bao bọc lấy toàn bộ đầu dưới xương đùi bao gồm cả rănh liên lồi cầu của khớp bánh chè, có thể dùng hay không dùng miếng polyéthylène thay thế cho sụn khớp mặt sau bánh chè. Chiều dài của đuôi kim loại cắm vào trong ống tuỷ không cần thiết như với mâm chày.

Ở mâm chày, có một miếng đệm nhỏ bằng polyéthylène chen vào giữa mâm chày và lồi cầu bằng kim loại. Khi cắt xương cần phải đo chiều dầy bị mất để thay thế bằng miếng nhựa này.

Ở xương đùi, cắt xương theo những mặt cắt được chuẩn bị trước sao cho phù hợp với chiều cong của lồi cầu và khít với mặt tiếp xúc của khớp nhân tạo.

Nó có nhiều cỡ khớp khác nhau cho phép thay đổi phù hợp với giải phẫu của từng người.
 
Thay khớp gối toàn bộ trượt

 

Người ta biết rằng với loại khớp nhân tạo này, khi thay cần phải sửa lại giải phẫu cho thật phù hợp với từng đầu xương, hơn nữa phải đảm bảo sự vững chắc của hệ thống dây chằng : trong đó bắt buộc phải đảm bảo sự chắc chắn của hệ thống dây chằng bên, hay nói cách khác chỉ khi hệ thống dây chằng bên c̣n nguyên vẹn mới có thể sử dụng loại khớp nhân tạo này. Vai tṛ của dây chằng chéo vẫn c̣n đang bàn căi: phần lớn các phẫu thuật viên chỉnh h́nh đều cho rằng việc lấy bỏ dây chằng chéo trước không gây bất cứ một hậu quả nào. Nhưng với dây chằng chéo sau lấy đi hay để lại c̣n là vấn đề chưa ngă ngũ. Những khớp ngày này được chế tạo cả hai loại bảo tồn hay không bảo tồn dây chằng chéo sau.

Khớp gối dạng trượt tuy phức tạp nhưng tôn trọng với nguyên tắc mới nêu trên. Cố định khớp có thể dùng bằng ximăng, chỉ cần dùng rất ít v́ mặt cắt đầu xương và khớp nhân tạo rất khít nhau, cũng có loại không dùng ximăng, xương sẽ chui vào bề mặt tiếp xúc của khớp với xương cho phép cố định tốt.

Một trong những khớp nhân tạo trượt cải tiến là khớp quay (prothèses rotatoires (4): Nằm giữa lồi cầu và mâm chày bằng kim loại là miếng nhựa polyéthylène di động có thể quay được: có hai kiểu: dạng mặt phẳng có trục quay, hay là loại có rănh trượt. Đóng vai tṛ giống như trong sụn chêm nên tiếp xúc giữa kim loại và nhựa sẽ được cải thiện để ít ṃn hơn. Khớp kiểu này có tính chất như hai khớp, một là giữa mặt dưới nhựa với mặt mâm chày, hai là giữa mặt trên của nhựa lơm xuống với lồi cầu đùi cong ṿng lên. Về vận động gần như sinh lư, giảm những hạn chế do khớp nhân tạo gây nên.

 

Kỹ thuật thay khớp

Mỗi một loại khớp đưa ra đều có một kiểu thay khác nhau(2), cần tỷ mỉ và phải tuân thủ các nguyên tắc về giải phẫu cũng như sinh lư:

Cắt xương chính xác rất quan trọng:nó cho phép chúng ta chỉnh được trục của chi dưới, khi cần phải cắt thêm hay bớt đầu xương chày, hay xương đùi để đưa chi về tư thế b́nh thường tránh các hỏng khớp nhân tạo sau này, hơn nữa việc cắt xương chính xác c̣n giúp lắp khớp nhân tạo dễ dàng.

Trục của chi dưới đặc biệt quan trọng trong thay khớp đơn: nếu thay quá dầy  làm cho khoang đùi chày bị chỉnh lại quá mức ban đầu.

Ngược lại trong thoái hoá  khớp nặng có thể xương bị ṃn đi nhiều cần phải tạo h́nh lại xương để làm nền tốt cho khớp nhân tạo, có thể dùng chính miếng xương được lấy ở phía bên khoang khớp đối diện, rất  hiếm khi dùng xương ghép của người khác (trong trường hợp thay lại khớp).

Tôn trọng cân bằng dây chằng là yếu tố cơ bản của khớp nhân tạo trượt: cắt xương cần phải giữ lại được độ căng của dây chằng vừa đủ cân đối hai bên, nó tránh được những hiện tượng như khớp quá chặt, tạo nên nguy cơ cứng khớp sau này hay lại quá lỏng  có thể là nguyên nhân của lỏng khớp. Một điều quan trọng là phải cân đối giữa hai dây chằng, có nghĩa là  tôn trọng cân bằng giữa dây chằng bên trong và bên ngoài. Mọi người đều biết rằng, kỹ thuật này rất tỉ mỉ,  dễ dàng thực hiện hơn nếu có dụng cụ thay thế mẫu đúng cho từng loại khớp và từng loại phẫu thuật, nhưng kinh nghiệm của  phẫu thuật viên là một yếu tố cơ bản của thành công trong phẫu thuật này.

 

Khớp nhân tạo bản lề (prothèses charnières)

Đ C̣n lại  nhóm cuối cùng của khớp nhân tạo là khớp gối có bản lề, nó gồm có hai phần: một ở xương chày, một ở xương đùi, đó là hai đoạn đinh dài cắm vào ống tuỷ, hai phần được nối với nhau bởi bản lề chỉ cho phép gấp duỗi gối. Xương đùi và xương chày nối với nhau thông qua khớp nhân tạo, khớp này có đặc điểm là không di động được sang hai bên.

Một cải tiến của khớp loại này là khớp bản lề có trục quay: nó gồm có các phần cơ học cho phép xoay giữa xương đùi và xương chày.

prothèse genou

 

Chỉ định loại khớp gối nào khi thay

Chỉ định dùng loại khớp nào phụ thuộc vào chức năng của khớp đó, cũng như thói quen và sự tin tưởng của phẫu thuật viên, nhưng trước hết phải do thương tổn quyết định. Cơ sở chính trong định hướng lựa chọn là tiết kiệm xương: phải dùng khớp nào mà cần phải cắt ít xương nhất, can thiệp đơn giản nhất, đồng thời phải để lại khả năng thay lại khớp lần sau với những kỹ thuật tốt hơn. Thoái hoá khớp giới hạn ở một bên, các dây chằng c̣n tốt, người ta chỉ định thay loại khớp gối đơn, có thể bên ngoài hay bên trong, hay khớp gối bánh chè. Nếu nhiều khoang khớp thoái hoá, trên h́nh ảnh điện quang nh́n rơ, như thế th́ thật ngạc nhiên khi chỉ định thay khớp đơn, phải thay khớp toàn bộ dạng trượt, chúng tôi thường dùng loại mâm chày di động. V́ loại khớp này thường cho thời gian tồn tại lâu hơn nên có thể dùng trong thoái hoá khớp tiến triển, hoặc cũng có thể dùng khi thay lại khớp. Khi thay cần chú ư tới kỹ thuật cân bằng lại dây chằng và tái tạo lại xương.

Như chúng ta đă biết, rất ít có chỉ định thay khớp gối bản lề quay, chỉ định khi có biến dạng nặng nề của gối, hoặc tổn thương toàn bộ dây chằng, hay  phải thay lại những khớp gối toàn bộ khó.

 

prothèse du genou prothèse du genou prothèse du genou prothèse du genou prothèse du genou prothèse du genou

Quay lại